Steve Jobs: Genie, tiran of les in modern leiderschap?
Steve Jobs: Genie, tiran of les in modern leiderschap?
Het lezen van de autobiografie van Steve Jobs en een gesprek met mijn goede vriend professor Steven Poelmans (Antwerp Management School, NeuroTrainingLab) gaven me de aanleiding om stil te staan bij een prikkelende vraag: was Jobs’ leiderschap inspirerend of toxisch?
De toxische driehoek
Volgens Poelmans ontstaat toxisch leiderschap niet in een vacuüm, maar in een “toxische driehoek”:
- Een leider die destructief gedrag vertoont.
- Een omgeving met instabiliteit, dreiging en een gebrek aan ‘checks & balances’.
- Medewerkers die zwijgen of meewerken, vaak uit angst of eigenbelang.
Jobs’ gedrag paste opvallend goed in dit model. Zijn perfectionisme en uitbarstingen werden getolereerd omdat de resultaten verbluffend waren.
Jobs als gepolariseerde leider
Poelmans omschrijft Jobs ook als een gepolariseerde leider. Hij bewoog voortdurend tussen uitersten: visionair en creatief aan de ene kant, perfectionistisch en emotioneel aan de andere. In termen van leiderschapsparadoxen schakelde hij tussen exploratie (innovatie, vernieuwing) en exploitatie (detail, controle).
Deze schommelingen maakten hem briljant én onvoorspelbaar, maar vervreemdden ook collega’s. Het toont hoe gevaarlijk het is om te ver door te slaan in leiderschaps-polariteiten.
Jobs door de lens van de Zelfdeterminatietheorie
De Zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan) stelt dat motivatie floreert wanneer drie psychologische basisbehoeften vervuld worden:
- Autonomie – Jobs gaf zijn teams soms vrijheid, maar alleen zolang hun keuzes overeenkwamen met zijn visie. Selectieve autonomie dus.
- Verbinding – Hier schoot hij tekort. Velen ervaarden een rollercoaster van emoties en een cultuur van angst.
- Competentie – Hier blonk hij uit. Jobs daagde mensen uit tot het uiterste, soms meer dan ze zelf voor mogelijk hielden. Inspirerend, maar vaak uitputtend.
Jobs was dus geen schoolvoorbeeld van motiverend leiderschap, maar zijn stijl zet wel de discussie scherp over wat écht motiveert.
Wat leren we hieruit?
- HR speelt een cruciale rol in het creëren van ‘checks & balances’ en veilige meldpunten.
- Leiders hebben meer aan empathie en zelfregulatie dan aan genialiteit alleen.
- Organisaties bouwen duurzame resultaten door psychologische veiligheid en intrinsieke motivatie te stimuleren, niet door angst.
Tot slot
In tijden waarin welzijn en psychologische veiligheid centraal staan, is de vraag: kan een “genie met scherpe randjes” als Steve Jobs vandaag nog gedijen? Misschien wel — maar dan alleen mét empathie, respect en menselijkheid.
👉 Wat denk jij?